انواع قرارداد

قرارداد عبارت است از توافق اداري دو طرف كه در نتيجه آن رابطه جديدي بوجود مي آيد يا رابطه حقوقي موجود را تغيير مي دهد. تنظيم انواع قرارداد حقوقي از مهم‌ترين خدمات وكيل پايه يك دادگستري به شمار مي‌رود.
 
 
  پيمان  Contract :
  - مجموعه اسناد و مدارك غير قابل تفكيك است كه براي انجام كار يا خدمات بين دو طرف مبادله مي‌شود.
  - توافق مستند قانوني است براي تهيه كالا، اجراي عمليات يا ارائه خدمات.
  - يعني موافقتنامه پيمان، نامه پذيرش، برگ پيشنهاد مناقصه، شرايط عمومي، خواسته‌هاي كارفرما، جدولها، پيشنهاد (فني) پيمانكار و هر گونه مدرك ديگري (در صورت وجود) كه در متن موافقتنامه پيمان يا در نامه پذيرش درج شده باشد.
  - منظور از پيمان عبارت از تعهداتي است كه طرفين قرارداد طبق اسناد و مدارك پيمان، جهت اجراي وظايف، مسئوليتها و تعهدات نسبت به يكديگر به عهده مي‌گيرند و اين به مثابه موافقتنامه بين طرفين محسوب مي‌شود.
 
  قرارداد:  Contract
  - مجموعه اسناد و مدارك غير قابل تفكيك مشخص شده در موافقتنامه است، كه براي انجام خدمات موضوع قرارداد، بين دو طرف مبادله مي‌شود.
  - قرارداد عبارت است از توافق ارادي دو طرف كه در نتيجه آن رابطه جديدي به وجود مي‌آيد يا رابطه حقوقي موجود را تغيير مي‌دهد.
  موافقتنامه:   Agreement
  سندي است كه در آن مشخصات اصلي قرارداد، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مدت، حق‌الزحمه و تعهدات دو طرف بيان شده است و بايد به امضاي هر دو طرف برسد.
  1- پيمان مهندسي و تدارك تجهيزات و كالا Engineering and procurement contract (EPC) :
  پيماني است كه در آن مجموعه خدمات طراحي، مهندسي و تأمين مصالح و تجهيزات و نظارت بر نصب و راه‌اندازي توسط يك پيمانكار انجام مي‌شود.
 
  2- پيمان تدارك تجهيزات و كالا و ساختمان و نصب Procurement and construction contract (PC) :
  پيماني است كه در آن مجموعه خدمات تأمين، مصالح و تجهيزات و عمليات ساختمان و نصب و راه‌اندازي توسط يك پيمانكار انجام مي‌شود.
 
  3- پيمان مهندسي، تدارك تجهيزات و كالا و ساختمان و نصب Engineering, procurement and construction contract (PC) :
  يك نوع پيمان طرح و ساخت است كه در آن مجموعه خدمات مهندسي و طراحي و تهيه و تأمين تجهيزات و مصالح و عمليات ساختمان و نصب و راه‌اندازي، تماماً توسط يك پيمانكار انجام مي‌شود.
 
  4 - پيمان كليدگردان :Turnkey contract
  - پيمان كليدگردان پيماني است كه پيمانكار مسئوليت طراحي، تهيه و تدارك مصالح و تجهيزات، ساخت و نصب و ساير كارها براي تكميل طرح را به عهده ‌دارد و طرح را در وضعيت عمليات و آماده بهره‌برداري تحويل كارفرما مي‌دهد و كارفرما فقط مسئوليت بهره‌برداري را به عهده ‌دارد. و همچنين تأمين موقت منابع مالي نيز به عهده پيمانكار مي‌باشد و پس از تكميل، هزينه‌ها به وي پرداخت مي‌شود.
  - يكي از روشهاي اجراي طرح و ساخت مي‌باشد كه پيمانكار تأمين مالي، طراحي و ساخت را برمبناي مشخصات تعيين شده و قيمت مورد توافق انجام مي‌دهد. بعد از تكميل كار و راه‌اندازي، كارفرما تمام هزينه‌ها را پرداخت مي‌كند.
  5- پيمان با مبلغ ثابت Fixed price contract :
  پيماني است كه مبلغ آن در مناقصه اعلام و يا بر اساس فهرست‌بها تعيين مي‌شود.
  يادآوري- در صورت تغيير در شرايط اقتصادي مبلغ نهايي قابل تعديل است.
  6- پيمان با مبلغ مقطوع Firm fixed price contract - fixed price contract :
  پيماني است كه مبلغ آن ثابت بوده و هيچ‌گونه تعديل قيمت به آن تعلق نمي‌گيرد.
  اين نوع پيمان با پيمانكاري منعقد مي‌شود كه تجربه اجرايي اين قبيل كارها را داشته باشد و تمام مسئوليت قيمت متوجه وي مي‌باشد و ضمناً بيشترين انگيزه را براي كنترل هزينه‌ها و كارايي بيشتر پيمانكار دارد.
  - پيماني است كه علي‌رغم تغييرات در شرايط اقتصادي مبلغ آن قابل تعديل نيست.
  7- پيمان يك قلم : Lump sum contract
  - پيمان با مبلغ ثابت كه بر اساس مناقصه تك قيمتي منعقد شده است.
  - پيماني است با مبلغ ثابت براي انجام يك طرح و يا كار مشخص، كار يا طرح، با محدوده مشخص و شرايط از پيش تعيين شده و با توافق اوليه انجام مي‌شود. مبلغ قرارداد قابل تغيير نمي‌باشد مگر اينكه حجم كار تغيير كند و دو طرف با مبلغ آن به توافق برسند.
  8- پيمان متره Measurement contract :
  پيماني است كه در آن، با اندازه‌گيري مقدار كار انجام شده، پس از تكميل كار، و قيمتگذاري آن براساس فهرست بهاي مورد توافق، از مبلغ پيمان اطمينان حاصل مي‌شود.
  9- پيمان با تعديل قيمت Contract with adjustment :
  پيماني است كه قيمت يا مبلغ آن با استفاده از فرمول از قبل توافق شده تعديل مي‌شود.
  10- پيمان مختلط مقطوع و فهرست بها Firm fixed price and unit price contract :
  پيماني است كه قسمتهايي از آن (كه دقيقاً مشخص شده است) به صورت مقطوع و بقيه قسمتها (كه هنگام عقد پيمان دقيقاً مشخص نيست) به صورت فهرست‌بها مي‌باشد.
 
  11- پيمان طرح و اجرا Design and construct contract :
  پيماني است كه پيمانكار پروژه‌اي را بر اساس اطلاعات ارائه شده به وسيله كارفرما، طراحي و اجرا مي‌كند.
  12 - پيمان اماني Cost reimbursement contract :
  پيمان بر اساس هزينه‌هاي انجام شده مي‌باشد.
  13- پيمان اماني با سقف هزينه :Target cost contract
  پيمان اماني است كه در آن سقف هزينه اوليه برآورد مي‌شود و پس از خاتمه كار تفاوت بين سقف هزينه و هزينه‌ واقعي بر اساس توافق بين كارفرما و پيمانكار سرشكن مي‌شود.
  14- پيمان اماني ذي‌نفع : Cost plus contract
  پيمان اماني است كه پرداخت به پيمانكار بر اساس هزينه‌هاي واقعي به علاوه درصدي از هزينه‌ها يا دستمزد انجام مي‌شود.
  15- پيمان اماني ذي‌نفع با مبلغ ثابت :Cost plus fixed fee contract
  پيماني است كه مبلغ آن بر اساس توافق در بدو قرارداد تعيين و ثابت مي‌باشد، اين قيمت ثابت با هزينه‌هاي عملي تغيير نمي‌كند مگر اينكه كارهاي مورد پيمان تغيير پيدا كند، اين نوع قرارداد براي پيمانكار انگيزه‌اي براي كنترل هزينه‌ها پديد مي‌آورد و در غير اين صورت خسارت زيادي را متحمل خواهد شد.
  16 - پيمان اماني ذي‌نفع با درصد سود Cost plus a percentage fee contract :
  - قراردادي است كه قيمت كار پيمانكار مقطوع نيست، اما معادل درصد تعيين شده (به عنوان سود) علاوه بر هزينه‌هاي مستند به پيمانكار پرداخت مي‌شود.
  - پيماني است كه هزينه‌‌هاي مستند پيمانكار به علاوه درصدي به عنوان سود به وي پرداخت مي‌‌شود.
 
  17- پيمان اماني ذي‌نفع با قيمت ثابت و پاداش Cost plus award fee contract :
  قرارداد بر مبناي پرداخت هزينه‌ها كه شامل دو قسمت مي‌باشد: 1- قيمت مبناي ثابت اوليه 2- مبلغي به عنوان پاداش، كه تمام يا قسمتي از آن در طول كار به پيمانكار پرداخت مي‌شود. اين پاداش انگيزه‌اي است كه پيمانكار در منابع مالي و زمان صرفه‌جويي كند و كيفيت فني كار را نيز مد نظر قرار دهد و ميزان پرداخت پاداش بر مبناي قضاوت و ارزيابي كار پيمانكار از طرف كارفرما بر اساس پيمان تعيين مي‌شود.
  18- پيمان دستمزدي Labour-only contract :
  پيماني است كه تنها براي تأمين نيروي كار منعقد مي‌شود.
  19- پيمان مذاكره‌اي (توافق يا قرارداد بدون مناقصه) Negotiated contract :
  - قراردادي كه بر اساس بررسي صلاحيت و قدرت اجرايي و سوابق و تجهيزات يك يا چند پيمانكار بدون مناقصه منعقد مي‌شود. مبلغ و شرايط پيمان نيز بر اساس مذاكره تعيين مي‌شود.
  - پيماني است كه بر اساس شروط مالي و شروط ديگر بين كارفرما و يك پيمانكار واحد مذاكره و توافق شده است.
 
    20- پيمان مناقصه‏اي :Competitive bid contract
  پيماني است كه از طريق مناقصه و دعوت از تمام آنهايي كه خواهان و داراي توان انجام آن هستند، برنده مناقصه مشخص و با وي پيمان بسته مي‌شود.
  21- پيمان مديريت Management contract :
  پيماني است كه به موجب آن پيمانكار در مرحله طراحي، خدمات مشاوره‌اي ارائه مي‌كند و پس از عقد پيمان، در كارگاه مسئول برنامه‌ريزي و مديريت تمام امور و اجراي كامل پيمان مي‌با‌شد.
  22- اجراي كار به روش پيمان مديريت Execution using project management contract :
  در اين روش اجراي كار از طريق ترك تشريفات مناقصه به يك پيمانكار مديريت واگذار مي‌شود و پيمانكار مديريت در ازاي مديريت فني و اجرايي حق‌الزحمه مقطوعي دريافت مي‌كند. هزينه اجراي عمليات (به استثناي حق‌الزحمه مديريت) از وجهي كه كارفرما به حساب مشترك واريز مي‌كند پرداخت مي‌شود (حساب مشترك با امضاي نماينده كارفرما و رئيس كارگاه است). حداكثر هزينه اجراي عمليات بر مبناي فهرست‌بهاي مربوط و ضرايب آن به اضافه 20 درصد به عنوان صعوبت نيمه كاره بودن آن محاسبه مي‌شود. اين روش براي كارهايي كه از پيمانكار خلع يد شده يا قسمتي از طرح كه قبلاً انجام شده است، به كار مي‌رود. (موضوع بخشنامه شماره 66900 مورخ 15/11/61 سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)
  23- متمم پيمان Supplementary of contract :
  - پيماني است مستقل كه در ادامه كار پيمان قبلي به منظور تكميل آن منعقد مي‌شود.
  - متمم پيمان، پيماني است كه در ادامه پيمان قبلي براي ادامه كار مشابه منعقد مي‌شود.
  24- پيمان دست دوم Sub contract :
  پيماني است كه به منظور انجام قسمتي از كار يا بخشي از خدمات توسط شخص ثالثي با پيمانكار اصلي بسته مي‌شود.
 
  25- قرارداد اندازه‌گيري مجدد Remeasurement contract :
  پيماني است كه براي انجام كار بر اساس حجم عمليات و واحد بهاي مربوط تنظيم شده است و پرداخت بر مبناي مقادير اقلام كار انجام شده و قيمت واحد آنها صورت مي‌گيرد.
  26 - پيمان مذاكره‌اي (توافق يا قرارداد بدون مناقصه) :Negotiated contract
  - قراردادي كه بر اساس بررسي صلاحيت و قدرت اجرايي و سوابق و تجهيزات يك يا چند پيمانكار بدون مناقصه منعقد مي‌شود. مبلغ و شرايط پيمان نيز بر اساس مذاكره تعيين مي‌شود.
  - پيماني است كه بر اساس شروط مالي و شروط ديگر بين كارفرما و يك پيمانكار
 
  27- قرارداد همسان Standard form contract - model form contract :
  قراردادي است كه موافقتنامه، شرايط عمومي، شرح خدمات و حق‌الزحمه مصوب داشته باشد.
 
  28 - قرارداد ناهمسان Customized contract :
  قرارداد ناهمسان قراردادي است كه موافقتنامه، شرايط عمومي، شرح خدمات يا حق‌الزحمه مصوب نداشته باشد و يا هر يك از مدارك مصوب ياد شده در آنها قابل استفاده نباشد.
  29 - قرارداد پژوهشي Research contract :
  قراردادي است كه براي انجام دادن خدمات يا كارهاي پژوهشي و تحقيقاتي مورد استفاده قرار مي‌گيرد
  30 - قرارداد همكاري Cooperation contract :
  قرارداد همكاري عبارت است از توافقي كه بين دو يا چند شركت مشاور يا پيمانكار براي انجام يك طرح مشخص يا يك كار به عمل مي‌آيد. در اين توافق، حدود وظايف و مسئوليت هر كدام از شركتها مشخص شده است.
  31 - قرارداد كار :
  قرارداد كار عبارتست از قرارداد كتبي يا شفاهي كه به موجب آن كارگر در قبال دريافت حق‌السعي، كاري را براي مدت موقت يا مدت غير موقت براي كارفرما انجام مي‌دهد.
  تبصره 1- حداكثر مدت موقت براي كارهايي كه طبيعت آنها جنبه غير مستمر دارد توسط وزارت كار و امور اجتماعي تهيه و به تصويب هيئت وزيران خواهد رسيد.
  تبصره 2 - در كارهايي كه طبيعت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتي كه مدتي در قرارداد ذكر نشود، قرارداد دائمي تلقي مي‌شود.
  32 - موافقتنامه ليسانس License agreement :
  عبارت است از يك قرارداد كه به وسيله آن صاحب ليسانس حق استفاده قانوني از ليسانس را به ديگري مي‌دهد.

منبع: معاونت توسعه مديريت و برنامه ريزي منابع